Σήμερα, κυρίως στους νέους, τα τσιγάρα δεν είναι πλέον τόσο δημοφιλή, αλλά τα προϊόντα που περιέχουν καπνό και νικοτίνη διαδίδονται ευρέως όλο και περισσότερο. Είναι τόσο επικίνδυνα όμως όσο το κλασσικό τσιγάρο; Είναι ίδιος ο κίνδυνος εθισμού; Ας δούμε τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα.

Ηλεκτρονικό τσιγάρο, ατμιστικά προϊόντα με αρωματικές γεύσεις, Snus, σακουλάκια νικοτίνης, θερμαινόμενος καπνός. Για τι ακριβώς μιλάμε; Πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ προϊόντων που περιέχουν καπνό και εκείνων που περιέχουν μόνο νικοτίνη.

Οι μορφές κατανάλωσης καπνού περιλαμβάνουν το Snus και τον θερμαινόμενο καπνό. Το Snus είναι σκόνη καπνού, συσκευασμένη σε φακελάκι που τοποθετείται μεταξύ του άνω χείλους και της βλεννογόνου του στόματος και απαγορεύεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (εκτός από τη Σουηδία). Όσον αφορά στον θερμαινόμενο καπνό, η πιο δημοφιλής μάρκα είναι η Philip Morris, με τη συσκευή IQOS, (μοιάζει με στυλό), μέσα στην οποία τοποθετούνται μικρού μήκους τσιγάρα που θερμαίνονται  χωρίς να καίγονται και εισπνέονται σαν κανονικά τσιγάρα.

Από την πλευρά τους, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα όπως τα ατμιστικά προϊόντα και τα σακουλάκια νικοτίνης στερούνται καπνού, αλλά η πρόσληψη νικοτίνης παραμένει. Το pouch είναι ένα φακελάκι με φυτική σκόνη και νικοτίνη και χρησιμοποιείται όπως το snus. Έχει εμφανιστεί πρόσφατα, απαγορεύεται η πώλησή του σε ανηλίκους, αλλά χρησιμοποιείται δυστυχώς ευρέως μεταξύ των εφήβων. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που αποκαλούνται «ατμιστές» είναι συσκευές με επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, στις οποίες τοποθετούνται υγρά προς εισπνοή ή «άτμισμα». Η πώλησή τους απαγορεύεται σε ανήλικα άτομα. Ένας νέος τύπος ατμιστή είναι το Puff, ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο μιας χρήσης που διατίθεται σε πολλά χρώματα και με διάφορες γεύσεις, όπως καραμέλα, εξ’ ου και η αύξηση της κατανάλωσής του στους ανήλικους.

Αν και οι υγειονομικές αρχές καταγράφουν μείωση του αριθμού των καπνιστών τσιγάρου, παραμένουν σε επαγρύπνηση απέναντι στην εμφάνιση όλων των νέων τρόπων καπνίσματος.

Κίνδυνοι για την υγεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη

Οι βλαβερές συνέπειες του snus, που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες στις σκανδιναβικές χώρες, είναι ευρέως γνωστές: Το πιπίλισμα του καπνού αντί εισπνοής της καύσης του, προστατεύει από τον καρκίνο του πνεύμονα, αλλά αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του παγκρέατος και στοματικών διαταραχών. Αλήθεια, τι γίνεται με τον θερμαινόμενο καπνό; Ο καπνός στο IQOS δεν καίγεται αλλά θερμαίνεται στους 400°C, και εξακολουθεί να παράγει επιβλαβείς πτητικές ενώσεις. Εισπνέουμε επίσης καρκινογόνες ουσίες που υπάρχουν φυσικά στον καπνό, όπως οι νιτροζαμίνες. Με βάση ανεξάρτητες μελέτες, οι ειδικοί καταλήγουν ότι «η μετάβαση από το τσιγάρο σε αυτό το προϊόν δεν μειώνει τη βλάβη των πνευμόνων ή τη φλεγμονή που υποδηλώνει την παρουσία βλάβης των αιμοφόρων αγγείων που σχετίζονται με το κάπνισμα».

Πιο δύσκολο να αποφανθεί κάποιος για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, δεδομένης της ποικιλίας προϊόντων και υγρών. Καθώς ο καπνός τους δεν περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα, ο βραχυπρόθεσμος κίνδυνος για την υγεία φαίνεται αποτελεσματικά μειωμένος. Οι επιπτώσεις είναι ακόμα άγνωστες, αφού η χρήση τους γίνεται μόλις δεκαπέντε περίπου χρόνια. Αλλά ο άμεσος κίνδυνος των προϊόντων που περιέχουν νικοτίνη παραμένει πάνω από όλα ο εθισμός!

Ισοδύναμη ή και μεγαλύτερη εθιστική δύναμη

 Η χρήση του snus ή του θερμαινόμενου καπνού, τα κάνει εξίσου εθιστικά με τον παραδοσιακό καπνό, αφού η πολύ γρήγορη κατανάλωση τους αφήνει αρκετό χρόνο για να οδηγηθεί κάποιος στον εθισμό της νικοτίνης.

Τα αποκλειστικά προϊόντα νικοτίνης δημιουργούν ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση, καθώς η παρουσία αλάτων νικοτίνης είναι η πιο εθιστική μορφή. Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί επιβάλλουν μέγιστο όριο 20 mg νικοτίνης ανά ml υγρού για ατμιστές και puff. Διάφοροι έλεγχοι όμως έχουν δείξει ότι αυτά τα ποσοστά δεν τηρούνται πάντα. Μερικά υγρά στο puff  περιέχουν ακόμη και επίπεδα νικοτίνης έως και 50 mg/ml. Αυτά τα puff που δίνουν μεταξύ 600 και 2.000 εισπνοές το καθένα, έχουν τεράστιες δυνατότητες εθισμού που ανησυχούν τους επιστήμονες, ιδιαίτερα για τις νεαρές ηλικίες. Ίδια ανησυχία και για τα σακουλάκια νικοτίνης για πιπίλισμα, αφού ένα μόνο σακουλάκι, αντιστοιχεί σε περισσότερα από τρία κλασσικά τσιγάρα.

Βοήθημα για τη διακοπή του καπνίσματος

Για έναν μη καπνιστή, η χρήση οποιουδήποτε από αυτά τα προϊόντα είναι αναμφισβήτητα μια πύλη για εθισμό και ως εκ τούτου πρέπει να αποφεύγεται. Για τους καπνιστές, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Για snus, θερμαινόμενο καπνό και σακουλάκια νικοτίνης, οι επιστήμονες δηλώνουν: «κανένα ενδιαφέρον στη μείωση του κινδύνου για την υγεία» και «καμία ένδειξη αποτελεσματικότητας στη διακοπή του καπνίσματος».

Τι γίνεται με τη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων; Τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι ο κλασσικός ατμοποιητής με νικοτίνη θα μπορούσε να διευκολύνει τη διακοπή του καπνίσματος. Οι ειδικοί αναφέρουν πως, «μπορεί να είναι ένα βήμα για τη διακοπή του καπνίσματος, με την προϋπόθεση ότι έχετε ήδη γίνει αποκλειστικά ατμιστής. Μετά από αυτό το στάδιο αποκλειστικού ατμίσματος, πρέπει να ξεκινήσει μια διαδικασία για να ξεπεραστεί πλήρως ο εθισμός στη νικοτίνη, πιθανώς με τη βοήθεια φαρμακευτικών υποκατάστατων νικοτίνης.»

Δανάη-Βαΐα Στρατίκη, Φαρμακοποιός