Τι κάνουμε με τους πρόσφυγες; 5+1 βιβλία για το ζήτημα των προσφύγων και της ένταξής τους στη χώρα μας

«Αν κάνω ένα βήμα θα βρεθώ αλλού» λέει ένας ήρωας της ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Το μετέωρο βήμα του πελαργού». Αυτός ο μετεωρισμός ανάμεσα στο εδώ και το εκεί είναι μια σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι πρόσφυγες που αναχωρούν άρον άρον από τις εμπόλεμες περιοχές που ζούσαν έως πρόσφατα με σκοπό να μεταβούν σε έναν νέο τόπο όπου θα βασιλεύει η ειρήνη.

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων (20 Ιουνίου) επιλέγουμε έξι σημαντικά βιβλία που είναι σε θέση να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε την πολυπλοκήτητα του προσφυγικού ζητήματος και τους τρόπους αντιμετώπισής του.

Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση, Δημήτρης Χριστόπουλος (εκδ. Πόλις)

Εχουν περάσει τέσσερα χρόνια από την έκδοση του βιβλίου του Δημήτρη Χριστόπουλου Αν το προσφυγικό ήταν πρόβλημα, θα είχε λύση και παραμένει ακόμη επίκαιρο.

Εν τοις πράγμασι αποδεικνύεται ότι το προσφυγικό οφείλουμε να το δούμε μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο (νομοθετικό, κοινωνικό και πολιτικό) και όχι βάσει της τρέχουσας συγκυρίας.

Το συγκεκριμένο βιβλίο, έχοντας ως πλεονέκτημα τον απλό, πλην μεστό λόγο του, και μια σειρά επιχειρημάτων που διαφεύγουν από την τρέχουσα φρασεολογία του «άσπρου-μαύρου», μάς προτείνει να συμφιλιωθούμε με την πραγματικότητα και τον εγκλωβισμό που υφίστανται οι πρόσφυγες.

Το μόνο που μάς μένει να κάνουμε είναι να ξεφύγουμε από διάφορες αυταπάτες και με ρεαλιστικό τρόπο να προσπαθήσουμε να τους ενσωματώσουμε.

Μεθοριακές ψυχολογίες, Συλλογικό (εκδ. Oposito)

Μπορούμε να φανταστούμε την οριακή κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι πρόσφυγες; Πρόκειται για ένα ψυχολογικό σοκ από το οποίο δεν είναι εύκολο να ξεφύγουν.

Το βιβλίο Μεθοριακές ψυχολογίες συμπεριλαμβάνει πολλές απόψεις ειδικών που καλούνται να έρθουν σε άμεση επαφή με αυτούς τους ανθρώπους που έρχονται από τη θάλασσα και τα βουνά.

Όπως σημειώνεται στην έκδοση: «Τα κείμενα που παρουσιάζονται σε αυτόν τον τόμο προκύπτουν μέσα από μια πολυδιάστατη και απαιτητική μεθοριακή, (συν)οριακή συνθήκη, όπου συναντιούνται, συμφύρονται και συγκρούονται διαφορετικές επιστημονικές πρακτικές, πολιτισμικές αντιλήψεις, προσδοκίες και υλικά συμφέροντα».

Όψεις εργασιακής ενσωμάτωσης των προσφύγων, Χρήστος Μπαγκαβός & Νίκος Κουραχάνης (εκδ. Τόπος)

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε διαβάσει ή δει σε σχετικά ρεπορτάζ στην τηλεόραση θέματα για τις απάνθρωπες συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται οι πρόσφυγες στη χώρα μας. Ειδικά σε τομείς όπως είναι ο τουρισμός, ο αγροτικός τομέας και η σίτιση.

Το βιβλίο Όψεις εργασιακής ενσωμάτωσης των προσφύγων εστιάζει σ’ αυτό ακριβώς το ζήτημα επισημαίνοντας πως ο αποτρεπτικός χαρακτήρας της μεταναστευτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνδέεται με τη διαδικασία αποδιάρθρωσης της εγχώριας κοινωνικής πολιτικής κατά την τελευταία δεκαπενταετία.

Σημειώνουν, δε, οι συγγραφείς του βιβλίου πως η απουσία στοχευμένων πολιτικών απασχόλησης λειτουργούν, εμμέσως, προπαρασκευαστικά για τη διοχέτευσή τους στις πιο επικίνδυνες, κακοπληρωμένες και απαιτητικές θέσεις εργασίας.

Ριζώνοντας σε νέο χώρο, Στέλα Λέτσιου (εκδ. Σταμούλη)

Το βιβλίο Ριζώνοντας σε νέο χώρο της Στέλας Λέτσιου επικεντρώνεται στη μελέτη της καθημερινότητας των αιτούντων άσυλο που φιλοξενούνταν στη Δομή που βρίσκεται στην περιοχή Κλειδί Σιντικής Σερρών μέχρι και την 1η Μαρτίου του 2022.

Πρόκειται για τα πορίσματα μιας πολύμηνης έρευνας πεδίου, η οποία σαν στόχο είχε μία εις βάθος κατανόηση της εμπειρίας των αιτούντων άσυλο κατά τη μεταβατική -πολύμηνη- περίοδο που ζούσαν εντός της Δομής, μέσα από τα δικά τους λόγια.

Με την καταγραφή του πρωτογενούς υλικού, για όλα εκείνα τα θέματα που σχετίζονται με τον χώρο, την εγκατάσταση και τη συμπερίληψη των προσφύγων στην ελληνική κοινωνία, συμπληρώνεται ένα βιβλιογραφικό και ερευνητικό κενό, δημιουργώντας βάση δεδομένων αναφοράς για ερευνητές και για επαγγελματίες που ασχολούνται με το προσφυγικό ζήτημα.

Διλήμματα και συμφραζόμενα του προσφυγικού ζητήματος, συλλογικό (εκδ. Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων)

Από τις αρχές του 21ου αιώνα το Προσφυγικό έχει γίνει το κεντρικό ζήτημα για πάρα πολλές χώρες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο συγκρούονται δύο αντίρροπες δυνάμεις. Εκείνη που θέλει την ομαλή και ανθρωπιστική διευθέτηση του θέματος στη λογική της ενσωμάτωσης των προσφύγων και η άλλη που απαιτεί δραστικές λύσεις εις βάρος τους.

Το γεγονός ότι στην Ευρώπη έχουν αναδυθεί δυνάμεις της ακροδεξιάς που προτείνουν μια επιθετική ατζέντα (αντιστοίχως στις ΗΠΑ, με τον Τραμπ) θέτει σε όλους μας μια σειρά διλημμάτων και συμφραζομένων του προσφυγικού ζητήματος.

Το συγκεκριμένο βιβλίο συγκεντρώνει απόψεις που μας βοηθούν να στοχαστούμε, αλλά και να προβληματιστούμε πάνω σ’ αυτό το φλέγον ζήτημα των καιρών μας.

+1

Ο καθορισμός του καθεστώτος του πρόσφυγα, Αικατερίνη Κουτσοπούλου (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη).

Μπορεί να γνωρίζουμε πως το καθεστώς του πρόσφυγα διέπεται από τους κανόνες που τέθηκαν με τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και με την Οδηγία 2011/95/ΕΕ, εντούτοις δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα αναφορικά με τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται προκειμένου ένα πρόσωπο να αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας, αφού η νομολογία, διεθνής και ενωσιακή, εμφανίζεται αρκετά διαφοροποιημένη.

Το βιβλίο της Αικατερίνης Κουτσοπούλου είναι άκρως χρήσιμο διότι μάς βοηθάει να αντιληφθούμε ποιο είναι το αληθινό νόημα των ρητρών υπαγωγής και αποκλεισμού στο καθεστώς πρόσφυγα, μέσα από τη μελέτη των ιστορικών συνθηκών, των κοινωνικοπολιτικών παραγόντων και των προπαρασκευαστικών εργασιών της Σύμβασης της Γενεύης του 1951. Μέσω της συστηματοποίησης της νομολογίας της διεθνούς δικαιοταξίας, η συγγραφέας αναζητά το νομολογιακό consensus.

Ίσως μας βοηθήσει κιόλας να σκεφτούμε εάν πρέπει να οδηγηθούμε σε μία νέα Σύμβαση για τους Πρόσφυγες.

 ^＊Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.