Οι πρωτοπόροι, οι συνεχιστές, οι κορυφαίοι – Ένας συνοπτικός οδηγός με τα καλύτερα του τότε και του σήμερα

Μια ιστορία που ξεκινάει ταυτόχρονα με μια… Επανάσταση

Η ιστορία του κατασκοπικού μυθιστορήματος (που γεννιέται και εξελίσσεται παράλληλα με το αστυνομικό, από το οποίο δανείζεται πολλά στοιχεία και με τη σειρά του το εμπλουτίζει) ξεκινάει το 1821 με τον Κατάσκοπο του James Fenimore Cooper. Ωστόσο, το είδος στέκεται αυτόνομα στα πόδια του στις αρχές του 20ου αιώνα, με τον Κιμ του Kipling και τον Μυστικό Πράκτορα του Joseph Conrad. Στη δημοτικότητα του είδους συνετέλεσε η διαβόητη Υπόθεση Ντρέιφους, την οποία η διεθνής κοινή γνώμη παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα από τις εφημερίδες. 

Το είδος άνθισε λίγο πριν και στη διάρκεια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου (Τα 39 Σκαλοπάτια, του John Buchan,  Άσεντεν (ή Ο Βρετανός πράκτορας), του W.S. Maugham, Meet the Tiger του Leslie Charteris, στο οποίο κάνουμε τη γνωριμία του Σάιμον Τέμπλαρ ή Άγιου). Ακόμα και ο Arthur Conan Doyle έβαλε τον Σέρλοκ Χολμς να εξιχνιάζει κατασκοπικές υποθέσεις (The Adventure of the Second Stain, The Adventure of the Bruce-Partington Plans), ενώ ο Gaston Leroux έγραψε μία μόνο αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα κατασκοπική περιπέτεια με ήρωα τον Ρουλεταμπίλ (ο οποίος διεισδύει στα άδυτα των εργοστασίων Κρουπ για να απελευθερώσει έναν Γάλλο επιστήμονα (Rouletabille chez Krupp). Με τη λήξη του πολέμου, κάποιοι Βρετανοί συγγραφείς βρήκαν καινούργιους «κακούς» στο πρόσωπο των μπολσεβίκων και του κινδύνου που αντιπροσώπευε η επανάσταση του 1917. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα βιβλία ήταν πρόχειρα γραμμένα και δικαίως τα ξέχασε η ιστορία.

Είναι ίσως ο πρώτος που διέθετε μια noir και ελαφρά «αριστερή ματιά», αποφεύγοντας τις μανιχαϊστικές γενικεύσεις του ψυχροπολεμικού κλίματος που βρισκόταν ακόμα στα σπάργανα. Το ίδιο ισχύει για τον Graham Greene, ο οποίος ασχολήθηκε περισσότερο με το ζήτημα της προδοσίας από ηθική και θρησκευτική οπτική, γράφοντας μερικά αριστουργηματικά μυθιστορήματα…

Ο σπουδαίος Βρετανός συγγραφέας του είδους, Eric Ambler, εξέδωσε τα πρώτα του μυθιστορήματα στις παραμονές του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, με ήρωες οι οποίοι συχνά δεν ήταν επαγγελματίες κατάσκοποι αλλά απλοί άνθρωποι που εμπλέκονταν άθελά τους σε κατασκοπικές ίντριγκες. Είναι ίσως ο πρώτος που διέθετε μια noir και ελαφρά «αριστερή ματιά», αποφεύγοντας τις μανιχαϊστικές γενικεύσεις του ψυχροπολεμικού κλίματος που βρισκόταν ακόμα στα σπάργανα. Το ίδιο ισχύει για τον Graham Greene, ο οποίος ασχολήθηκε περισσότερο με το ζήτημα της προδοσίας από ηθική και θρησκευτική οπτική, γράφοντας μερικά αριστουργηματικά μυθιστορήματα (Ο Τρίτος Άνθρωπος, Ο Ήσυχος Αμερικανός, Ο Άνθρωπός μας στην Αβάνα, κ.ά.). 

Άνθηση εν μέσω ψύχους

Με την εδραίωση του Ψυχρού Πολέμου, το κατασκοπικό genre έγινε ευπώλητο ανάγνωσμα σε όλο τον Δυτικό κόσμο, αλλά οι Βρετανοί συγγραφείς παρέμειναν οι πιο επιτυχημένοι εκπρόσωποί του. Ίσως αυτό οφείλεται ότι αρκετοί εξ αυτών (John Le Carre, Ian Fleming, Graham Greene, Alistair McLean), είχαν στρατολογηθεί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και γνώριζαν το «επάγγελμα του κατασκόπου» από πρώτο χέρι.

Μια άλλη θεωρία εξηγεί την επιτυχία τους με ένα αληθινό περιστατικό που συντάραξε τη βρετανική κοινωνία το 1963, όταν αποκαλύφθηκε η δράση των Πέντε του Κέιμπριτζ, ήτοι πέντε φοιτητών του γνωστού πανεπιστήμιου τους οποίους οι σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες είχαν στρατολογήσει ήδη από τη δεκαετία του ’30. (Το δίκτυο εξαρθρώθηκε το 1963, όταν ο Kim Philby ζήτησε καταφύγιο στην ΕΣΣΔ).

Ian Fleming, Graham Greene, John Le Carre, Alistair McLean

Ο πιο επιτυχημένος συγγραφέας του είδους υπήρξε φυσικά ο David Cornwell, γνωστός ως John Le Carre, που είχε στρατολογηθεί από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες το 1950 και άρχισε να γράφει βασιζόμενος στις εμπειρίες του το 1961. Ο Le Carre μας σύστησε τον Τζορτζ Σμάιλι, τον πράκτορα ο οποίος όπως πολλοί Βρετανοί «μοιάζει να είναι μονίμως 60 ετών…» Τα βιβλία του περιέγραφαν με τα πιο μελανά χρώματα τις ίντριγκες των κατασκόπων της Δύσης και οι ήρωές του βρίσκονταν στον αντίποδα ενός άλλου Βρετανού μυθιστορηματικού πράκτορα, του Τζέιμς Μποντ.

Όσο ο Μποντ, το δημιούργημα της φαντασίας του Ian Fleming, ήταν γοητευτικός, λαμπερός και σέξι (ή έτσι έχει περάσει στο συλλογικό ασυνείδητο εξαιτίας του Sean Connery), τόσο οι πράκτορες του Le Carre ήταν άχρωμοι και άοσμοι, αδιάφοροι γραφειοκράτες με ασήμαντες ζωές.

Νέοι καιροί, νέοι πράκτορες

Πολλοί πίστεψαν ότι το κατασκοπικό είδος θα έχανε το ενδιαφέρον του μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά διαψεύστηκαν. Οι κακοί άλλαξαν απλώς, δεν είναι πια οι σατανικοί Ρώσοι/Κινέζοι κομμουνιστές, αλλά φανατικοί πράκτορες και ισλαμιστές τρομοκράτες (κυρίως μετά την 11η Σεπτεμβρίου), που μισούν τη Δύση. Κανείς δεν είναι πλέον ιδεολόγος –αυτή η θεωρία άλλωστε δεν καλλιεργήθηκε τον 21ο αιώνα;– αλλά ο στόχος τους είναι μόνο τα «πολλά λεφτά» (όπως έγραφε ο Dos Passos).

Ο Βρετανός συγγραφέας Philip Gooden, σ’ ένα άρθρο του με τίτλο «Shadowing Bond» (το οποίο έγραψε για το Book Collector), διακρίνει τους λογοτεχνικούς κατασκόπους σε: ερασιτέχνες, επαγγελματίες, δανδήδες και διανοούμενους. Μια πιο βολική διάκριση, κατά την άποψή μου, είναι ανάμεσα στα βιβλία που ανατρέχουν στο παρελθόν, πρόσφατο ή λιγότερο πρόσφατο, σε εκείνα που εστιάζουν στο παρόν εμπλουτισμένο με τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα και στα spy-fi (με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας).

Ο Βρετανός συγγραφέας Philip Gooden, σ’ ένα άρθρο του με τίτλο «Shadowing Bond» (το οποίο έγραψε για το Book Collector), διακρίνει τους λογοτεχνικούς κατασκόπους σε: ερασιτέχνες, επαγγελματίες, δανδήδες και διανοούμενους.

Η αυξανόμενη απήχηση του είδους φαίνεται και από την επανέκδοση στο εξωτερικό, άρα και στην Ελλάδα, μερικών κλασικών και αντιπροσωπευτικών βιβλίων. Επέλεξα μερικά από την πιο πρόσφατη εκδοτική παραγωγή και λίγα παλαιότερα, που ανήκουν στα κορυφαία του είδους.

Απόρρητος Φάκελος Ίπκρες και Αποστολή στο Βερολίνο, του Len Deighton, μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Κλειδάριθμος

Ο Len Deighton είναι Βρετανός και σύγχρονος του Le Carre, από τον οποίο επηρεάστηκε όταν έγραφε το Απόρρητος Φάκελος Ίπκρες.

Ο ανώνυμος ήρωάς του αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο τις περιπέτειές του όταν του αναθέτουν να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από την εξαφάνιση ενός υψηλόβαθμου επιστήμονα από την Αγγλία. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1965 από τον Sidney Fury, με τον Μάικλ Κέιν στον ρόλο του ήρωα, ο οποίος για τις ανάγκες της ταινίας ονομάστηκε Χάρι Πάλμερ.

Από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφόρησε και το τρίτο βιβλίο του Deighton, Αποστολή στο Βερολίνο με τον ίδιο ήρωα, ο οποίος ταξιδεύει στο Βερολίνο για να πείσει έναν Ρώσο επιστήμονα να αυτομολήσει στη Δύση.

Και αυτό μεταφέρθηκε στο σινεμά με τον Μάικλ Κέιν. Ο Χάρι Πάλμερ, σε αντίθεση με πολλούς άλλους ήρωες του είδους, ανήκει στην εργατική τάξη, είναι διοπτροφόρος, «ρομαντικός και αδιάφθορος, σαν ήρωας του Ρέιμοντ Τσάντλερ». Και τα δύο βιβλία διαδραματίζονται κάποια ασαφή στιγμή της δεκαετίας του 1960. Η σειρά του Deighton με ήρωα τον Χάρι Πάλμερ αποτελείται από οκτώ βιβλία.

Το μάτι της βελόνας, του Ken Follett, μτφρ. Μαρία Παπανδρέου, εκδ. Bell

Το 1944, ο Χένρι Φέιμπερ, Γερμανός πράκτορας με το κωδικό όνομα «Βελόνα» που ζει στο Λονδίνο, συγκεντρώνει πληροφορίες για την επικείμενη απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων που υποτίθεται ότι θα γίνει στο Καλαί. Ο Φέιμπερ όμως, διασταυρώνοντας στοιχεία και πληροφορίες, αντιλαμβάνεται ότι η απόβαση θα γίνει στη Νορμανδία και ξεκινάει ένα ταξίδι αγωνίας για να προλάβει να ενημερώσει τον Χίτλερ. Στη διαδρομή, αφήνει πίσω του τα πτώματα όσων μπορεί να τον αναγνώριζαν, μέχρις ότου ναυαγεί σ’ ένα ανεμοδαρμένο νησί, στις ανατολικές ακτές της Σκωτίας, όπου ζει μόνο ένα ζευγάρι. Αυτοί θα βάλουν τέλος στη δράση του Φέιμπερ.

Το βιβλίο μετέφερε στον κινηματογράφο ο Richard Marcand, και ο Donald Sutherland ερμήνευσε ιδιαίτερα πειστικά τον παγερό κι αδίστακτο Γερμανό κατάσκοπο.

Υπό κατοχή, του Alan Furst, μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη

O Αμερικανός Alan Furst θεωρείται ο πιο επιτυχημένος κληρονόμος του Eric Ambler και του Graham Greene, καθώς διαθέτει μια κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκή ευαισθησία. Η σειρά δώδεκα βιβλίων με τίτλο «Night Soldiers» διαδραματίζεται το διάστημα 1933-1944, στην Ανατολική Ευρώπη κυρίως, και δεν έχει έναν κεντρικό ήρωα, αλλά συχνά ένα δευτερεύον πρόσωπο ενός βιβλίου αποκτάει κεντρικό ρόλο σε κάποιο επόμενο. Στο Υπό κατοχή, που είναι το τελευταίο της σειράς, βρισκόμαστε στο κατεχόμενο από τους Γερμανούς Παρίσι, το 1942. Ο συγγραφέας Πολ Ρικάρ θα μπλεχτεί σε μια δαιδαλώδη ιστορία όταν ένας αντιστασιακός θα του δώσει, πριν πεθάνει χτυπημένος από τη Γκεστάπο, ένα χαρτί με το σχέδιο κάποιου πολεμικού όπλου. Ο Ρικάρ θα περάσει στην αντίσταση κι αυτός, σαν δημοσιογράφος, και θα ρισκάρει τη ζωή του όσο πιο βαθιά θα βυθίζεται στο παιχνίδι της κατασκοπίας.

Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν άλλα δύο μυθιστορήματα του Alan Furst, Οι κατάσκοποι των Βαλκανίων (μτφρ. Χριστιάννα Σακελλαροπούλου), στο οποίο μεταφερόμαστε στη Θεσσαλονίκη του 1940, παραμονές της εισβολής των χιτλερικών στρατευμάτων στην Ελλάδα. Σ’ αυτό είναι πιο σαφής η επιρροή του Eric Ambler, αλλά διακρίνεται από την αφέλεια του ανθρώπου που αγνοεί τα πάντα για τη χώρα μας.

Το τρίτο βιβλίο είναι το Αποστολή στο Παρίσι (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης) που διαδραματίζεται το 1938 στο Παρίσι των παραμονών του Δεύτερου Παγκόσμιου, με ήρωα έναν ηθοποιό του Χόλυγουντ που γίνεται παιχνίδι στα χέρια Γερμανών πρακτόρων.

Παραπλάνηση, της Kate Atkinson, μτφρ. Ιωάννα Ιλιάδη, εκδ. Παπαδόπουλος

H Kate Atkinson είναι Βρετανίδα συγγραφέας που έγινε γνωστή (όχι στην Ελλάδα) από τις περιπέτειες του Τζάκσον Μπρόντι, ενός πρώην αστυνομικού που έχει γίνει ιδιωτικός ντετέκτιβ. Στην Παραπλάνηση, η πλοκή πηγαινοέρχεται μεταξύ 1940 και 1950, κι εμείς παρακολουθούμε τη νεαρή, ορφανή Τζούλιετ που στρατολογείται στις αρχές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου από την Μ15, για να καταγράφει τις συνομιλίες μιας ομάδας φιλο-Ναζί Άγγλων.

Το πέρα δώθε στον χρόνο, οι πολλαπλές ταυτότητες και οι ιδεολογικές αμφισημίες είναι χαρακτηριστικό της Kate Atkinson, που εδώ κεντάει «έναν ρυθμικό, πολυεπίπεδο διαλογισμό για την πολυπρισματικότητα της γυναικείας ταυτότητας. Οι γυναίκες της Μ15 δεν χρειάζονται οδηγίες για να μεταμορφωθούν: το κάνουν ενστικτωδώς, με την εγγενή ικανότητά τους να μεταλλάσσονται όπως ακριβώς τους το επιβάλλουν οι εκάστοτε συνθήκες».

Άσεντεν ή ο Βρετανός πράκτορας, του W.S. Maugham, μτφρ. Μαρία Λαϊνά, Μαρία Μεζίτη, εκδ. Πατάκη

«Στο Άσεντεν, ο Σόμερσετ Μομ αξιοποίησε μυθοπλαστικά τις δικές του εμπειρίες, καθώς ήταν μέλος της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1928 στη Μεγάλη Βρετανία και μεταφράζεται έκτοτε συνεχώς• στα ελληνικά εκδίδεται τώρα για πρώτη φορά. Το 1936 ο Άλφρεντ Χίτσκοκ σκηνοθέτησε την ταινία Μυστικός πράκτωρ (Secret Agent, με τον John Gielgud στον ρόλο του κατασκόπου), βασισμένη στο Άσεντεν, το οποίο επίσης ενέπνευσε συγγραφείς όπως ο Ίαν Φλέμινγκ, ο Τζον Λε Καρρέ, ο Γκράχαμ Γκριν και ο Ρέιμοντ Τσάντλερ».

Αν θελήσουμε να εντάξουμε τον Άσεντεν σε κάποια από τις κατηγορίες κατασκόπων του Philip Gooden, θα λέγαμε ότι είναι τόσο δανδής όσο και διανοούμενος.

Ο αδιάφθορος, του John Banville, μτφρ. Κατερίνα Τζωρίδου, εκδ. Καστανιώτη

«Στα εβδομήντα δύο του χρόνια, ο Βίκτορ Μάσκελ βλέπει τη ζωή του να γκρεμίζεται από τη μια στιγμή στην άλλη: στη Βουλή ανακοινώνεται η δραστηριότητά του ως κατασκόπου των Ρώσων στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, γίνεται πρωτοσέλιδα και από ιππότης και Έφορος των Βασιλικών Πινάκων γίνεται κατάπτυστος και αξιοπεριφρόνητος. Η δεσποινίδα Βαντελέρ, η οποία ισχυρίζεται ότι είναι συγγραφέας, θέλει να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτόν. Αυτό θα ωθήσει τον Μάσκελ να γράψει τα απομνημονεύματά του, σε μια προσπάθεια ν’ ανασύρει μέσα από τα συντρίμμια της ζωής του τον αληθινό του εαυτό και ν’ απαντήσει στα ερωτήματα που τον βασανίζουν: για τι αγωνίστηκε τόσα χρόνια, στο βωμό ποιου πράγματος και, κυρίως, για χάρη τίνος θυσίασε τη ζωή του; Και ποιος ήταν αυτό ή αυτοί που αποφάσισαν να τον θυσιάσουν προδίδοντάς τον;»

Βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, το βιβλίο τοποθετεί τον κεντρικό ήρωα στον κύκλο των Πέντε του Κέιμπριτζ και ο κριτικός του Guardian, John Mullan το χαρακτηρίζει ως roman-à-clef, αφού για τον Βρετανό αναγνώστη, όλοι οι ήρωες παραπέμπουν σε αληθινά πρόσωπα. Ευτυχώς για μας, που αγνοούμε τις λεπτομέρειες της βρετανικής επικαιρότητας, μένει η απόλαυση του κειμένου, με τις πυκνές αναφορές σε έργα τέχνης, κάτι που απαντάται σε όλα τα βιβλία του σπουδαίου Τζον Μπάνβιλ.

Το βιβλίο είναι εξαντλημένο, αλλά αξίζει η προσπάθεια να το αναζητήσετε καθώς, κατά την άποψή μου, συμπληρώνει άψογα τα κατασκοπικά μυθιστορήματα του Graham Greene και του John Le Carre.

V2, του Robert Harris, μτφρ. Κωστής Πανσέληνος, εκδ. Ψυχογιός

«Ο Ρούντι Γκραφ, ένας μηχανικός που ονειρευόταν να στείλει ρουκέτες στη Σελήνη, καταλήγει να δουλεύει στο πλευρό του Βέρνερ φον Μπράουν, για λογαριασμό των Ναζί, βομβαρδίζοντας το Λονδίνο με πυραύλους V2. Τα Ες Ες ασκούν όλο και πιο ασφυκτικό έλεγχο σε αυτή την επιχείρηση, και ο Γκραφ πρέπει να επιστρατεύσει όλες του τις δυνάμεις, προκειμένου να συμβαδίσει με την κομματική γραμμή. Και όταν στους κύκλους των υψηλόβαθμων Γερμανών αξιωματικών αρχίζουν να κυκλοφορούν φήμες για έναν προδότη, ο Γκραφ μετατρέπεται σε βασικό ύποπτο.


Η Κέι Κέιτον-Ουόλς ζει κι εκείνη μέσα στη δίνη του πολέμου. Όταν, εν μέσω ενός βομβαρδισμού με πύραυλο V2, η σχέση της με τον εραστή της, έναν αξιωματικό της RAF, αποκαλύπτεται, προσφέρεται να μεταβεί σε μια μικρή πόλη του Βελγίου, όπου μαζί με άλλες σμηνίτισσες της βρετανικής Πολεμικής Αεροπορίας ευελπιστούν να εντοπίσουν και να καταστρέψουν τα σημεία εκτόξευσης των φονικών πυραύλων V2. Ωστόσο, σε αυτό το στάδιο του πολέμου, είναι δύσκολο να ξέρει ποιον μπορεί να εμπιστευτεί. Αν υπάρχει κάποιος… 
Ενώ ο απολογισμός των θυμάτων αυξάνεται καθημερινά, οι δύο αυτές ιστορίες ξετυλίγονται παράλληλα με τη γερμανική εκστρατεία βαλλιστικών επιθέσεων και το πεπρωμένο του Γκραφ θα συγκρουστεί αναπόφευκτα με τη μοίρα της Κέι».

Σε όλα τα μυθιστορήματά του, ο συγγραφέας εστιάζει, εκτός του ιστορικού πλαισίου, στο πώς ο απλός άνθρωπος συνθλίβεται από τα γρανάζια της ιστορίας.

Ο Ρόμπερτ Χάρις μάς είναι πιο γνωστό από το μνημειώδες Fatherland (μτφρ. Ξένη Τσομπανάκη, εκδ. Ψυχογιός), ένα μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας που δείχνει την εξέλιξη της Ευρώπης μετά τη νίκη των Γερμανών κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν είναι ο πρώτος που είχε αυτή την ιδέα, έχουν προηγηθεί ο Philip Dick, o Len Deighton, και αρκετοί άλλοι. Σε όλα τα μυθιστορήματά του, ο συγγραφέας εστιάζει, εκτός του ιστορικού πλαισίου, στο πώς ο απλός άνθρωπος συνθλίβεται από τα γρανάζια της ιστορίας.

Ο Τουρίστας, Έξοδος Κινδύνου, Ένας Αμερικανός κατάσκοπος, του Olen Steinhauer, μτφρ. Άλκηστις Τριμπέρη, εκδ. Πόλις

Ο Olen Steinhauer είναι ο πιο σημαντικός Αμερικανός επίγονος του Len Deighton. Ο ήρωάς του, ο Μάιλο Γουίβερ, αφού διετέλεσε πράκτορας μιας μυστικής επίλεκτης ομάδας της CIA, των Τουριστών, έχει αποκτήσει πια οικογένεια και δουλεύει σαν μεσαίο στέλεχος, μακριά από την ενεργό δράση.

Ώσπου, στο πρώτο βιβλίο της σειράς, Ο Τουρίστας, ο προϊστάμενός του του ζητά να αναγνωρίσει έναν αδίστακτο δολοφόνο που έχει συλληφθεί σε μια μικρή πόλη των ΗΠΑ, και τότε όλα αρχίζουν ξανά: οι θανάσιμοι κίνδυνοι, οι προδοσίες και οι χειρισμοί, οι παγίδες. Γιατί, «μια φορά Τουρίστας, πάντοτε Τουρίστας».

Στην Έξοδο Κινδύνου, ο Μάιλο Γουίβερ, ένας από τους 63 Τουρίστες που υπάρχουν σκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο, λαμβάνει εντολή να δολοφονήσει μια δεκαπεντάχρονη κοπέλα στο Βερολίνο. Ένας Τουρίστας δεν έχει δικαίωμα να αμφισβητήσει την εντολή των προϊσταμένων του, ο Μάιλο όμως έχει αλλάξει πια. Η απόφασή του να μην εκτελέσει την κοπέλα, όχι μόνο δεν θα της σώσει τη ζωή, αλλά θα βάλει σε κίνδυνο τη δική του ζωή και την ασφάλεια της αποξενωμένης οικογένειάς του.

Στον Αμερικανό κατάσκοπο, το τμήμα των Τουριστών έχει διαλυθεί αφού οι μισοί απ’ αυτούς έχουν δολοφονηθεί από τον Κινέζο πράκτορα Σιν Τσου αλλά και εξαιτίας των λαθών της CIA. Ο Μάιλο, άνεργος πια, απολαμβάνει τις χάρες της οικογενειακής ζωής, όταν ο παλιός του προϊστάμενος θα δοκιμάσει να εκδικηθεί για τη διάλυση του τμήματος, και τότε όλα θα τιναχτούν στον αέρα. Και ο πιο επικίνδυνος αντίπαλος των Τουριστών, ο Σιν Τσου, θα επιστρέψει στην ενεργό δράση. Συγχρόνως, διαδίδεται η φήμη ότι οι Τουρίστες δεν έχουν αποσυρθεί οριστικά. Ο Μάιλο θα γλιτώσει, κι εμείς περιμένουμε το τέταρτο βιβλίο της σειράς για να μάθουμε πώς θα καταλήξει η ιστορία του.

Κουτσά άλογα, του Mick Herron, μτφρ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδ. Αίολος

«H Oικία Σλάου είναι το μέρος όπου αποτυχημένοι κατάσκοποι της M15 πηγαίνουν να υπηρετήσουν το υπόλοιπο της καριέρας τους. Τα “κουτσά άλογα”, όπως τους αποκαλούν, έχουν πέσει σε διάφορα παραπτώματα με αποτέλεσμα να εξοστρακιστούν στην εν λόγω Οικία. Ίσως να τα έκαναν θάλασσα σε μια αποστολή και να έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των ανωτέρων τους. Ίσως να μπήκαν εμπόδιο στον δρόμο κάποιου φιλόδοξου συναδέλφου τους και τελικά να τους τράβηξαν το χαλί κάτω από τα πόδια. Ίσως, πάλι, απλά να έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ, κάτι όχι ασυνήθιστο στη δουλειά τους. Κάτι, όμως, που έχουν όλοι κοινό, είναι ότι θέλουν να επιστρέψουν στη δράση. Και τα περισσότερα “κουτσά άλογα” θα έκαναν τα πάντα για να το πετύχουν – ακόμη και αν πρέπει να συνεργαστούν μεταξύ τους.

Ο Ρίβερ Κάρταραϊτ, “κουτσό άλογο” κι αυτός, είναι απογοητευμένος τόσο για την αποτυχία του, όσο και για το ανιαρό καθήκον να μεταγράφει συνομιλίες κινητών τηλεφώνων. Όταν, λοιπόν, ένας νεαρός άνδρας εξαφανίζεται και οι απαγωγείς του απειλούν να μεταδώσουν τον αποκεφαλισμό του ζωντανά στο διαδίκτυο, ο Ρίβερ βλέπει μια ευκαιρία για επανάκαμψη σε δράση. Είναι όμως το πραγματικό θύμα αυτό που εμφανίζεται; Και ποια είναι η σχέση των απαγωγέων με έναν ξεπεσμένο και ανυπόληπτο δημοσιογράφο; Καθώς τα χρονικά περιθώρια για την εκτέλεση του ομήρου στενεύουν, ο Ρίβερ ανακαλύπτει ότι ο καθένας σ’ αυτή την υπόθεση ενεργεί για τους δικούς του σκοπούς».

Το Λονδίνο γίνεται η γκρίζα και μονίμως υγρή, εχθρική μεγαλούπολη του Τζορτζ Σμάιλι, και οι άνθρωποι της Μ15 φαντάζουν πιο αδίστακτοι από ποτέ.

Πιστός στην παράδοση των Le Carre & Deighton, o Mick Heron ισορροπεί σε ίσες δόσεις την ανάλυση των ψυχολογικών πορτρέτων των ηρώων με την πειστική δράση. Το Λονδίνο γίνεται η γκρίζα και μονίμως υγρή, εχθρική μεγαλούπολη του Τζορτζ Σμάιλι, και οι άνθρωποι της Μ15 φαντάζουν πιο αδίστακτοι από ποτέ.

Στην Αγγλία, η σειρά με τις περιπέτειες των Κουτσάλογων έχει φτάσει αισίως στο 13ο βιβλίο, ενώ έχει ανακοινωθεί ένα ακόμα για το 2025. Η σειρά είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και πριν τη μεταφορά της στην τηλεόραση, αλλά νομίζω ότι ο Gary Oldman ήταν ο ιδανικός ηθοποιός για να ενσαρκώσει τον Τζάκσον Λαμπ, τον επικεφαλής της Οικίας Σλάου.

^＊ Η ΧΙΛΝΤΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ είναι συγγραφέας και μεταφράστρια. Τελευταίο της βιβλίο το αστυνομικό μυθιστόρημα «Ένοχος μέχρι αποδείξεως του εναντίου» (εκδ. Μεταίχμιο).