Από τη Σερβία έως το Κόσοβο κι από τη Ρουμανία έως τη Β. Μακεδονία. Τα τελευταία χρόνια μεταφράζονται στα ελληνικά περισσότερα βιβλία συγγραφέων από τα Βαλκάνια. Προτείνουμε ορισμένα από τα καλύτερα που κυκλοφόρησαν ή επανακυκλοφόρησαν πρόσφατα. Στην κεντρική εικόνα, πλάνο από την ταινία «Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές» (1985), του Εμίρ Κουστουρίτσα.
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος
Ως γνωστόν: εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε-γέλασε. Κι αν αυτό έχει αποδειχθεί πολλάκις σε πολιτικό και ιστορικό πεδίο (αρκετοί χαριτολογώντας λένε πως τα Βαλκάνια δημιουργούν περισσότερη ιστορία από όση μπορούν να καταναλώσουν), στις μέρες μας αποδεικνύεται και στη λογοτεχνία.
Φυσικά, μια περιοχή που έχει αναδείξει συγγραφείς σαν τον Ντανίλο Κις, τον Ισμαήλ Κανταρέ, τον Ίβο Άντριτς ή τον Ελίας Κανέτι (μεταξύ πολλών άλλων) δεν γίνεται να μην αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια νέες γενιές συγγραφέων της βαλκανικής χερσονήσου αρχίζουν να δείχνουν έναν νέο δρόμο που καταφέρνει να ξεπεράσει τα στενά όρια της περιοχής και να διεκδικήσει ευρύτερη –πανευρωπαϊκή– αποδοχή. Η περίπτωση του Γκιόργκι Γκοσποντίνοφ είναι χαρακτηριστική.
Δεν είναι τυχαίο πως τα τελευταία χρόνια μεταφράζονται στα ελληνικά ολοένα και περισσότερα βιβλία από συγγραφείς της Βαλκανικής. Ακολουθεί μια σταχυολόγηση των σημαντικότερων βιβλίων που εκδόθηκαν το τελευταίο διάστημα.
Στόμα γεμάτο χώμα (μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς, εκδ. Κυψέλη)
Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς [Branimir Scepanovic – Μαυροβούνιο 🇲🇪]
Μόλις 96 σελίδες ή μήπως θα έπρεπε να πούμε 96 σελίδες σπουδαίας λογοτεχνίας; Δίχως αμφιβολία το βιβλίο του Μαυροβούνιου Μπράνιμιρ Στσεπάνοβιτς (1937-2020) είναι από αυτά που κινήθηκαν από στόμα σε στόμα και μοιάζει με κρυμμένο θησαυρό – αν και έχει ήδη διαγράψει μεγάλη πορεία από το 1974 που πρωτοεκδόθηκε, στη Γαλλία και στη Σερβία, όπου έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο.
Μέσα σε ένα απόλυτα υπαρξιακό πλαίσιο, ένας άντρας αποφασίσει να ανέβει στα βουνά του Μαυροβουνίου με σκοπό να πεθάνει μόνος του, στο μέρος που μεγάλωσε. Ξαφνικά αρχίζουν να τον κυνηγούν χωρίς λόγο μια πλειάδα ανθρώπων.
Τούτο το παράλογο σκηνικό καταλήγει σε μια ελεγεία για τη ζωή, την απώλειά της, την ανάγκη του ανθρώπου για ελευθερία, την αγάπη και το μίσος που κυριεύουν τον κόσμο.
Δεν πάω πουθενά (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Gutenberg)
Ρούμενα Μπουζάροφκα [Rumena Bužarovska – Βόρεια Μακεδονία 🇲🇰]
Έχουν περάσει κοντά δύο χρόνια από τότε που η Ρούμενα Μπουζάροφκα από τη Β. Μακεδονία (και με ελληνικές ρίζες) έγινε κάτι παραπάνω από γνωστή στη χώρα μας. Η συλλογή διηγημάτων της Ο άντρας μου προκάλεσε πλήθος θετικών συζητήσεων, με τη συγγραφέα να επισκέπτεται τη χώρα μας και να βιώνει από πρώτο χέρι την αγάπη του ελληνικού κοινού.
Αυτό το δεύτερο βιβλίο της που εκδίδεται στη χώρα μας έχει πάλι γυναίκες ως πρωταγωνίστριες που έρχονται σε αντιπαράθεση, άμεσα ή έμμεσα με άντρες της ζωής τους, αλλά περισσότερο με τους ίδιους τους εαυτούς τους. Πράγματα που κρατούσαν μέσα τους φυλαγμένα, τώρα έρχονται στην επιφάνεια και ζητούν τον λόγο. Ταυτόχρονα, εκφράζεται η επιθυμία, παρά τις αντιξοότητες, να παραμείνει κανείς στον τόπο του, στη γενέθλια γη.
Πιάσε το λαγό (μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς, εκδ. Gutenberg)
Λάνα Μπάστασιτς [Lana Bastašić – Κροατία 🇭🇷]
Η Βοσνία είναι ένα τόπος γεμάτος πόνο, καθώς αποτέλεσε διαφιλονικούμενη περιοχή από Σέρβους και Βόσνιους. Η Λάνα Μπάστασιτς, γεννημένη στο Ζάγκρεμπ, αλλά με σερβικές ρίζες διηγείται στο μυθιστόρημά της Πιάσε το λαγό τη συνάντηση δύο γυναικών έπειτα από χρόνια.
Δύο φίλες που τράβηξαν διαφορετικούς δρόμους. Η Σάρα ζει στο Δουβλίνο και η Λέινα, κάποτε αχώριστη φίλη της, παραμένει στη Βοσνία. Η Σάρα θα δεχθεί ένα τηλεφώνημα από τη φίλη της, ζητώντας της να επιστρέψει στην πατρίδα για να συναντήσουν μαζί τον από χρόνια εξαφανισμένο αδελφό της.
Αυτή η επιστροφή, όμως, δεν είναι ανώδυνη, καθώς θέτει τη Σάρα σε κατάσταση δύσκολης ανάπλασης του παρελθόντος της, σκορπώντας όλες τις βεβαιότητές της στον ταραγμένο άνεμο της Βοσνίας.
Ακόμα και ο έρωτας (μτφρ. Λοϊσκα Αβαγιανού, εκδ. Καστανιώτη)
Ντράγκο Γιάντσαρ [Drago Jancar – Σλοβενία 🇸🇮]
Μέσα στην καρδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μάς μεταφέρει το μυθιστόρημα του Σλοβένου Ντράγκο Γιάντσαρ. Συγκεκριμένα, στο 1941 τότε που οι ναζί θα κατακτήσουν το φίλα προσκείμενο Μάριμπορ και θα το μετονομάσουν σε Μάρμπουργκ.
Αμέσως οργανώνονται τα πρώτα κινήματα αντίστασης με αποτέλεσμα να αλλάξουν αμέσως οι προσωπικές σχέσεις των κατοίκων. Αυτό συμβαίνει με τρεις πρώην φίλους που αποφασίζουν να πάνε σε διαφορετικά στρατόπεδα. Ο Βαλεντίν θα πολεμήσει με τους Παρτιζάνους, ενώ ο Λούντβιχ (κάποτε Λούντεκ) να γίνει αξιωματικός των Ες Ες. Στο ενδιάμεσο βρίσκεται η κοπέλα του Βαλεντίν, Σόνια.
Αν κάτι δοκιμάζεται σε συνθήκες πολέμου είναι η αντοχή των ανθρώπων. Άρα και η αξιοπρέπειά τους, καθώς και η ίδια τους η μοίρα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο και όλα αλλάζουν. Το μόνο που μένει ως ελπίδα είναι να παλεύεις για την αγάπη σου.
Κυρά Κυραλίνα (μτφρ. Ρίτα Κολαΐτη, εκδ. Μεταίχμιο)
Παναϊτ Ιστράτι [Panait Istrati – Ρουμανία 🇷🇴]
Ένα από τα κλασικότερα βιβλία του Ρουμάνου συγγραφέα Παναϊτ Ιστράτι, με πατέρα Έλληνα από την Κεφαλονιά που δεν γνώρισε ποτέ. Ένα μυθιστόρημα που μπορεί να έχει ως πρωταγωνιστή τον Σταύρο, αλλά ο τίτλος προέρχεται από την αδελφή του, Κυραλίνα. Άλλωστε, οτιδήποτε κάνει ο Σταύρος (και δεν είναι λίγα) προέρχονται, εκπορεύονται και καταλήγουν στην αδελφή του που είναι γι’ αυτόν το κέντρο του σύμπαντός του.
Ο Σταύρος είναι η κλασική περίπτωση του γλεντοκόπου, που του αρέσει να κάνει φάρσες και που μετέρχεται διάφορα κόλπα για να επιβιώσει. Πέφτει συχνά θύμα εκμετάλλευσης, αλλά πάνω από όλα αυτό που τον δονεί είναι η μάταιη αναζήτηση της αδελφής του. Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται και σαν λαϊκό παραμύθι.
Μπόλλα (μτφρ. Αύγουστος Κορτώ, εκδ. Πατάκη)
Παϊτίμ Στάτοβτσι [Pajtim Statovci – Κόσοβο 🇽🇰]
Ο Παϊτίμ Στάτοβτσι από το Κόσοβο, αν και νέος σε ηλικία, καταφέρνει με τούτο το βιβλίο να καταδείξει πώς περιοχές σαν τον Κοσσυφοπέδιο μοιάζουν με μπαρουταποθήκες έτοιμες να πάρουν φωτιά και να συμπαρασύρουν τις ζωές των ανθρώπων.
Μπόλλα είναι ένα τέρας της αλβανικής μυθολογίας με μορφή ερπετού που στο μυθιστόρημα αποκτάει χαρακτήρα συμβόλου. Μεταφερόμαστε στο σχετικά κοντινό 1995. Ο εικοσιτετράχρονος, πρόσφατα παντρεμένος, Αρσίμ είναι φοιτητής στο Πανεπιστήμιο της Πρίστινα, στο Κοσσυφοπέδιο, και κρατά χαμηλούς τόνους προκειμένου να πάρει το πτυχίο του σε μιαν εποχή κι έναν τόπο βαθιά εχθρικό προς τους Αλβανούς.
Μια μέρα γνωρίζει σ’ ένα καφέ τον Σέρβο Μίλος και η ζωή και των δύο αλλάζει δραματικά. Στις μέρες που ακολουθούν η γυναίκα του Αρσίμ τού ανακοινώνει την πρώτη της εγκυμοσύνη κι ο ίδιος ξεκινά μια κρυφή ζωή. Αυτό που κυριαρχεί στο μυθιστόρημα, πάντως, είναι ο φόβος που εισχωρεί στη ζωή των ανθρώπων αλλάζοντάς τους ολοκληρωτικά.
Νέα Ιερουσαλήμ (μτφρ. Ισμήνη Ραντούλοβιτς, εκδ. Καστανιώτη)
Μπόρισλαβ Πέκιτς [Borislav Pekić – Σερβία 🇷🇸]
Ο Σέρβος Μπόρισλαβ Πέκιτς, μέσα από μια σειρά διηγημάτων που μεταξύ τους συνδέονται, πραγματοποιεί άλματα σε χρόνο και χώρο με σκοπό να καταδείξει την ιστορία της ανθρωπότητας, η οποία διέπεται από το παράλογο και το ανόητο.
Από την εποχή του Βυζαντίου έως τον Εμφύλιο της Αγγλίας κι από την εποχή της τρομοκρατίας μετά τη Γαλλική Επανάσταση έως τη σημερινή εποχή, στο μεταπολεμικό Βελιγράδι, ο Πέκιτς λειτουργεί ως περισκόπιο προσπαθώντας να συνενώσει συμπεριφορές και αποτελέσματα στην ανθρώπινη ιστορία.
Κάθε διήγημα έχει στον πυρήνα του ένα από τα πέντε στοιχεία της φύσης: Φωτιά, Γη, Νερό, Αέρας, Μέταλλο. Όλα μαζί βγάζουν μια πεσιμιστική άποψη (αλλά καθόλα λογική) για το πεπρωμένο του ανθρώπου.
Φωτεινό άντρο (μτφρ. Βίκτορ Ιβάνοβιτς, εκδ. Loggia)
Μαξ Μπλέχερ [Max Blecher – Ρουμανία 🇷🇴]
Ο Ρουμάνος Μαξ Μπλέχερ, σε τούτο το τελευταίο μέρος της τριλογίας που περιλαμβάνει ακόμη τα βιβλία Περιστατικά στο εγγύς εξωπραγματικό και Επουλωμένες καρδιές, μιλάει για τη ζωή του, τη δεκαετία του 1930, στο θεραπευτήριο του Μπερκ, στη Γαλλία, ή στο Λεζέν της Ελβετίας, με την υπέροχη θέα της κοιλάδας του Ροδανού.
Η γραφή του αναδίδει κάτι από Τόμας Μαν, καθώς τη στιγμή που το σώμα του ολοένα φθίνει, η πνευματικότητά του βαθαίνει σε υπαρξιακά πεδία. Κάπως έτσι, σε αυτό το ύστατο έργο του, μετατρέπει την ασθένεια σε πλεονέκτημα μέσω του οποίου βλέπει τον υπαρκτό κόσμο πέρα από την εξωτερική του επιφάνεια.
Ο Γιουγκοσλάβος (μτφρ. Απόστολος Θηβαίος, εκδ. Βακχικόν)
Άνα Βούτσκοβιτς [Ana Vuckovic – Σερβία 🇷🇸]
Ο Γιουγκοσλάβος συγκαταλέχθηκε στη βραχεία λίστα του βραβείου λογοτεχνίας NIN, μία από τις παλαιότερες και πλέον σημαντικές διακρίσεις στη Σερβία, και έχει μεταφραστεί σε πέντε γλώσσες. Πρόκειται εν μέρει για αυτοβιογραφικό βιβλίο, καθώς η αφηγήτρια μιλάει ευθέως για τον θάνατο του πατέρα της που τον συσχετίζει με τον θάνατο της πάλαι ποτέ κραταιάς Γιουγκοσλαβίας.
Η Βούτσκοβιτς χρησιμοποιεί μια άκρως ποιητική γλώσσα παλεύοντας να δεχθεί τον θάνατου πατέρα της ως κάτι κάτι πρόωρο, αν όχι αναπόφευκτο. Αντικρίζει την ίδια στιγμή την εξαφάνιση της Γιουγκοσλαβίας σαν ένα γεγονός διαφορετικής τάξης και μεγέθους, κάτι συμφωνημένο, ή όχι, από εκείνους που ανέδειξαν τη χώρα. Και όμως συνέχισαν να την καταστρέφουν, να τη δολοφονούν. Και το έκαναν στην πραγματικότητα.
＊Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας.
Ακολουθήστε την bookpress.gr στο Google News και διαβάστε πρώτοι τα θέματα που σας ενδιαφέρουν.
