Η Ήρα είναι η θεά που αντιπροσωπεύει τη γυναικεία φύση, τη μητρότητα και τον γάμο και συχνά παριστάνεται κρατώντας ένα ρόδι, που είναι το σύμβολο της γονιμότητας. Ο χαρακτήρας της είναι εκρηκτικός! Ζηλεύει πολύ τον σύζυγό της, ο οποίος δεν παύει να της δίνει αφορμές, και δημιουργεί προβλήματα στις ερωμένες του και στα παιδιά που εκείνος αποκτά μαζί τους.
Το όνομά της, όπως και η λέξη ήρωας, προέρχεται από τη ρίζα *ser που έχει τη σημασία «προστατεύω, προφυλάσσω». Σύμφωνα με άλλη άποψη, η ρίζα του ονόματος είναι *yer, απ’ όπου και το year (έτος), ενώ μία παλαιότερη ετυμολογία θεωρούσε το Ήρα αναγραμματισμό της λέξης «αήρ». Το λατινικό της όνομα (Juno) σημαίνει «νεαρή» και συνδέεται πιθανότατα με τη νέα σελήνη.
Σκηνές από τη ζωή της Ήρας
Η Ήρα αρχικά απέρριψε τον παθιασμένο έρωτα του Δία, αλλά ο καρδιοκατακτητής θεός δεν εγκατέλειψε την προσπάθεια. Μία παγωμένη μέρα, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κούκο και έπεσε μπροστά στον δρόμο της Ήρας, παριστάνοντας τον πληγωμένο. Η Ήρα τον λυπήθηκε και τον πήρε στην αγκαλιά της. Αμέσως ο Δίας πήρε την κανονική, μεγαλόπρεπη μορφή του και τη σαγήνευσε. Εκείνη ενέδωσε στον έρωτά του μόλις της υποσχέθηκε πως θα την παντρευτεί, πράγμα που έγινε σύντομα.
Παρά την ένταση στην σχέση τους και τις παρεκτροπές, κατά έναν παράξενο τρόπο, το ζευγάρι είχε εντυπωσιακή επικοινωνία. Στον Όμηρο βλέπουμε ότι ο Δίας σέβεται τη σύζυγό του και τη συμβουλεύεται συχνά. Πολλές φορές συζητά μαζί της πράγματα που δεν λέει σε κανέναν άλλο θεό.
Ως σύζυγος του βασιλιά των θεών και των ανθρώπων, η Ήρα ήταν η νύφη του «ιερού γάμου», η βασίλισσα μητέρα και προστάτιδα του γάμου και των παντρεμένων γυναικών. Ανάμεσα στα δώρα του γάμου που έλαβε ήταν και ένα δέντρο με χρυσούς καρπούς, τα «μήλα των εσπερίδων».
Θανατηφόρες σκηνές ζηλοτυπίας
Η σχέση του θεϊκού ζεύγους ήταν παθιασμένη κι επεισοδιακή. Εκείνος δεν έπαυε να την απατά με όμορφες θεές και θνητές κι εκείνη αναζητούσε συνεχώς τρόπους να τις τιμωρήσει. Εκείνος γκρίνιαζε για την καταπιεστική της προσωπικότητα κι εκείνη διεκδικούσε τον σεβασμό που ταίριαζε στη θέση και την καταγωγή της. Καυγάδιζαν άγρια, χώριζαν κατά διαστήματα, αλλά ο ένας δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς τον άλλον. Μαζί απέκτησαν τέσσερα παιδιά, σύμβολα της σχέσης τους: Τον Άρη και την Έριδα, δηλαδή τον πόλεμο και την έριδα, την Ήβη (νεότητα) και την Ειλείθυια, τη θεά των τοκετών. Γιος της Ήρας και του Δία ήταν και ο Ήφαιστος, αν και σύμφωνα με μία εκδοχή τον απέκτησε χωρίς πατέρα, όπως και τον Τυφώνα και τις τρεις Χάριτες.
Κακή μοίρα περίμενε εκείνους που επιχειρούσαν να κερδίσουν τον έρωτα της θεάς. Ο Δίας δεν επέτρεπε σε εκείνη τις απολαύσεις που επέτρεπε στον εαυτό του. Ένας τέτοιος δυστυχής ήταν ο Ιξίων. Ο Δίας έδωσε στη Νεφέλη τη μορφή της Ήρας και ο Ιξίων πλάγιασε μαζί της. Έτσι γεννήθηκε ο Κένταυρος, το πλάσμα με κεφάλι ανθρώπου και σώμα αλόγου. Στη συνέχεια, ο Ιξίων καταδικάστηκε να περιστρέφεται για πάντα στον αέρα δεμένος επάνω σε έναν φλεγόμενο τροχό!
Κακή τύχη είχαν και οι γυναίκες που υπέκυπταν στις ερωτικές διαθέσεις του Δία. Μία από τις πολλές ιστορίες με αυτό το θέμα είναι η ερωτική σχέση του θεού με τη Σεμέλη, στην οποία έταξε ο Δίας πως θα εκπλήρωνε κάθε επιθυμία της, αν κοιμόταν μαζί του. Όταν η Ήρα πληροφορήθηκε αυτή τη σχέση, πλησίασε τη Σεμέλη, η οποία ήταν ήδη έγκυος, και την έπεισε να ζητήσει από τον εραστή της να εμφανιστεί στην επόμενη συνεύρεσή τους με τη μορφή που εμφανίστηκε στην Ήρα. Ο Δίας προσπάθησε να το αποφύγει, αλλά η Σεμέλη επέμενε, με αποτέλεσμα να πεθάνει από τον φόβο της, όταν ο θεός εμφανίστηκε επάνω σ’ ένα απαστράπτον άρμα εξαπολύοντας κεραυνούς. Ο Δίας πρόλαβε να διασώσει το έξι μηνών έμβρυο μέσα από τις φλόγες και να το ράψει μέσα στον μηρό του. Από εκεί γεννήθηκε λίγους μήνες μετά ο θεός Διόνυσος.
Το δράμα του Ηρακλή
Κανείς όμως δεν υπέστη τόσες συμφορές από την Ήρα, όσο ο Ηρακλής, ο ήρωας που γεννήθηκε από τον έρωτα του Δία με την Αλκμήνη. Όταν ο Ηρακλής ήταν βρέφος ακόμα, έστειλε δύο φίδια να τον πνίξουν την ώρα που κοιμόταν. Εκείνος όμως ξύπνησε εγκαίρως και τα σκότωσε. Αργότερα του προκάλεσε τέτοια παράνοια, ώστε ο Ηρακλής σε μία κρίση τρέλας έριξε στη φωτιά τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Όταν συνήλθε και αντιλήφθηκε τι είχε κάνει, ζήτησε χρησμό απ’ το μαντείο των Δελφών. Η Πυθία του είπε πως για να εξαγνιστεί έπρεπε να υπηρετήσει για δώδεκα χρόνια τον βασιλιά της Τίρυνθας, Ευρυσθέα, ο οποίος του ανέθεσε τους δώδεκα άθλους. Η Ήρα συνέχισε να τον κατατρέχει κατά τη διάρκεια της ζωής του και συμφιλιώθηκε μαζί του μόνο όταν, μετά τον θάνατό του, αποθεώθηκε και του έδωσε ο Δίας θέση στον Όλυμπο και την Ήβη για σύζυγό του.
Τόποι και Λατρεία
Ως τόποι γέννησης της Ήρας αναφέρονται η Στυμφαλία, η Εύβοια και η Σάμος. Όπως και τα αδέρφια της, και αυτήν την κατάπιε ο πατέρας της και την ελευθέρωσε ο αδελφός της ο Δίας, ο οποίος την ερωτεύτηκε με πάθος.
Οι αγαπημένοι τόποι της Ήρας είναι το Άργος, η Σπάρτη και οι Μυκήνες. Το σημαντικότερο μέρος της λατρείας της ήταν η περιοχή ανάμεσα στο Άργος και στις Μυκήνες, όπου βρίσκεται το «Ηραίο Άργους». Πρόκειται για ένα ιερό του 8ου αιώνα π.κ.χ που αποτελούσε από τότε το επίσημο θρησκευτικό κέντρο, στο οποίο τελούνταν τα Εκατόμβοια ή Ηραία Μυστήρια.
Στο κέντρο του δωρικού ναού της θεάς (κατάλοιπά του σώζονται μέχρι σήμερα) βρισκόταν ένα εκπληκτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς, έργο του διάσημου γλύπτη Πολυκλείτου. Η θεά ήταν στεφανωμένη, καθισμένη σε θρόνο και κρατούσε ένα ρόδι στο ένα χέρι και στο άλλο ένα σκήπτρο, στην άκρη του οποίου στεκόταν ένας κούκος. Στο πλαίσιο της γιορτής της θεάς διοργανώνονταν αγώνες, οι νικητές των οποίων επιβραβεύονταν με χάλκινα αντικείμενα.
Ο Ηρόδοτος μας διασώζει μία πολύ όμορφη ιστορία που σχετίζεται με αυτή τη γιορτή: Ήταν η γιορτή τη θεάς και η μητέρα δύο νεαρών, που ονομάζονταν Κλέοβις και Βίτων, έπρεπε να πάει με την βοιδάμαξά της, αλλά άργησαν να της επιστρέψουν τα βόδια από τους αγρούς. Έτσι, τα δύο αγόρια αντικατέστησαν τα βόδια και έσυραν την άμαξα με την μητέρα τους 5 μίλια απόσταση ως τον ναό. Όταν έφτασαν, το πλήθος τους επευφημούσε για την ευσεβή τους πράξη κι ευλογούσε τη μητέρα που ανέθρεψε τέτοια παιδιά. Η μητέρα, τρισευτυχισμένη παρακάλεσε τη θεά να ανταποδώσει την ευσέβεια στα αγόρια της, που την τίμησαν τόσο, και να τους χαρίσει ότι καλύτερο μπορεί να έχει ένας άνθρωπος. Αφού έκαναν τις θυσίες και γιόρτασαν, ο Κλέοβις και ο Βίτων ξάπλωσαν μπροστά στον ναό και αποκοιμήθηκαν χωρίς να ξυπνήσουν ποτέ πια. Γιατί τίποτα δεν θεωρούσαν οι αρχαίοι μεγαλύτερη ευλογία από έναν ένδοξο, ευπρεπή και ανώδυνο θάνατο. Οι Αργείοι τους τίμησαν αφιερώνοντας δύο αγάλματα –αναπαραστάσεις τους στο μαντείο των Δελφών, όπου εκτίθενται σήμερα.
Στο Ναύπλιο υπήρχε η Κάναθος πηγή, στην οποία η Ήρα έκανε μπάνιο μία φορά τον χρόνο και αποκαθιστούσε την παρθενία της. Αυτό το τελετουργικό περιλαμβανόταν και στα Μυστήρια.
Στη Σπάρτη υπήρχε ένας ναός της Ήρας Υπερχειρίας, στον οποίο θυσίαζαν οι μητέρες όταν πάντρευαν τις κόρες τους.
Ναός της Ήρας υπήρχε και στην Ολυμπία. Κάθε τέσσερα χρόνια 16 έγγαμες γυναίκες ύφαιναν έναν χιτώνα για την θεά και οργάνωναν γιορτή με αγώνες στο στάδιο της Ολυμπίας, που ονομαζόταν «Ηραία» και συμμετείχαν μόνο ανύπαντρες κοπέλες. Διαγωνίζονταν στο τρέξιμο, φορώντας έναν χιτώνα που ήταν από τη μία πλευρά χαμηλωμένος ως το ύψος του στήθους και στο μάκρος ήταν λίγο πιο πάνω από το γόνατο. Το έπαθλο ήταν στεφάνι ελιάς και μερίδες από τη θυσιασμένη στην θεά αγελάδα, ενώ στήνονταν στήλες με χαραγμένο το όνομά τους. Διαβάστε αναλυτικά για τον ναό και τα υπέροχα έργα τέχνης που υπήρχαν σε αυτόν εδώ στα αρχαία ελληνικά.
Σημαντικά Ηραία έχουν ανακαλυφθεί επίσης στη Σάμο, στην Περαχώρα Κορινθίας (Ακραία και Λιμναία Ήρα), αλλά και στην Μεγάλη Ελλάδα, στο Μεταπόντιο, στον Σελινούντα και στην Ποσειδωνία.
Η Ήρα κι εσείς
Σύμβολα της Ήρας είναι η αγελάδα, ο κούκος και το ρόδι. Στους ελληνιστικούς χρόνους συνδέθηκε και με το περήφανο παγόνι, που τότε οι Έλληνες ονόμαζαν «περσικό πουλί». Δημιουργήστε ένα περιβάλλον με τα σύμβολα αυτά, χρωματισμένο με τυρκουάζ, πετρόλ και αποχρώσεις σε σκούρο κόκκινο και στολίστε τον χώρο με κρίνα.
Ο ορφικός ύμνος 16 θα σας ταξιδέψει μαζί με τη θεά στο διάστημα μεταξύ ουρανού και γης, όπου ο άνεμος σας γεμίζει με τη δύναμή του και σας φέρνει σ’ επαφή με την αληθινή φύση της ζωής. Θα σας εμπνεύσει αυτοπεποίθηση και αγωνιστικό πνεύμα, θα σας τονώσει τον αυτοσεβασμό καθώς θα διεκδικείτε όσα δικαιωματικά σας ανήκουν.
